راهنمای انجام این کار، دریافت آن در گنج یابی با موبایل سامسونگ

در سال ۹۸۵ ه. پس از این به تدریج با ارائه گزارش گمانهزنی و چاپ مقالاتی دربارهٔ تاریخ باستانشناسانهٔ این شهر کهن، توجهات به سوی این مجموعه جلب شد و در سال ۱۳۸۸ مجموعه شهر بلقیس به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب شد و فصل دوم کاوش و گمانهزنیهای باستانی نیز در همین سال با دست یافتن به این نتیجه که سازه بزرگ خشتی شهر کهن اسفراین یا ارگ متعلق به پیش از حمله مغول و شاید قرون ششم و هفتم هـ. با مرگ چنگیز خان سرزمینهای مفتوحه نیز میان فرزندان او تقسیم شد حکومت ایران به جوچی رسید. بهطور کلی قلمکاری و نقاشی روی پارچه از دوره مغولها در ایران مرسوم و متداول گشتهاست، بدین دلیل که در دوره فوق به علت حمایت و پشتیبانی خوانین مغولی پارچههای منقوش چینی در بازارهای ایران فروش فوقالعادهای پیدا کرده بود؛ و ایرانیها نیز جهت رقابت با چینیها و همچنین به منظور جلب نظر خوانین مذکور دست به ابتکاراتی زدند که از آن جمله ابداع نقاشی روی پارچه یا به اصطلاح اختراع پارچههای قلمکار است، سپس در دوره صفویه این هنر گسترش بیشتری پیدا کرد یا به عبارت دیگر دوره صفوی اوج ترقی این رشتهٔ هنری بود و به تدریج در دورههای بعدی کارگاههای متعدد پارچههای قلمکار یکی پس از دیگری تعطیل گردید.

با توجه به کشف سفالهای آبی و سفید شاخص دوره صفوی در چاله دفن زباله زیر یکی از فضاها میتوان این سازهها و کفها را به دوره صفوی و بعد از آن نسبت داد، هرچند دیوارها ممکن است در دورههای قدیمی تر ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته باشند. طی چند سال اخیر کاوشهای مستمری توسط باستان شناسان جهت شناساندن این محوطه دوره اسلامی صورت گرفته که بسیاری از زوایای تاریک شهری و هنری این شهر را روشن و اطلاعات ذیقیمتی را فراروی محققان، پژوهشگران و تاریخ نگاران قرار دادهاست. بعضی از این ورودیها در جهت وزش باد در فصل تابستان ساخته شده تا از آن برای سرد کردن فضاها بهره ببرند. این نوع کاشی یکی از انواع فاخر کاشی لخت محسوب میگردد. شهر بلقیس اسفراین یکی از شهر های مهم تجاری بین راه جرجان - نیشابور در قرون سوم-چهارم مطرح بوده است . در دورهٔ سلجوقیان، با به حکومت رسیدن ملکشاه سلجوقی شهرهای خراسان به ویژه نیشابور با بنیانگذاری مدارس نظامیه توسط خواجه نظامالملک به صورت یکی از مراکز پررونق علمی جهان اسلام درآمد و در این زمان شهر اسفراین هم که یکی از شهرهای نیشابور محسوب میشد از رونق و شکوفایی ویژهای برخوردار بودهاست. الحاکم مؤلف تاریخ نیشابور از تعلق خاطر قباد (کواذ) ساسانی به آن یاد کرده و نوشته که قباد اسفراین را «مهرجان» خطاب میکردهاست.

نوروززاده چگینی، ناصر، ۱۳۶۶، مازندران در دوره ساسانی (بخش دوم)، مجله باستانشناسی و تاریخ، سال اول، شماره دوم، بهار و تابستان، تهران۲۱-۲۹. از موارد دیگری که میتوان به آن اشاره کرد کشف کاشیهای زرینفام (تصویر شماره ۱۵) ایلخانی و سفالهای شاخص این دوره و گچبریهای زیبایی (تصویر شماره ۱۶) است که از حفاری بخشهای ایلخانی شهر تاریخی بلقیس به وفور بهدست آمدهاست. توصیف بقعه شیخ آذری: بقعه حمزة بن علی ملک آذری از بناهایی است که در محدوده شهر تاریخی بلقیس اسفراین قرار گرفته و با شماره ۴۴۹۷ به عنوان بخشی از مجموعه شهر تاریخی بلقیس اسفراین در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدهاست. سمعت جدی الإمام عمر بن الصفار رحمه الله تعالی، و نظر إلی القبور حول قبر الإمام الأستاذ أبی إسحاق، و أشار إلی المشهد وخارج المشهد و قال: قد قیل هاهنا من الأئمة والفقهاء علی مذهب الإمام الشافعی، رضی الله عنه، أربعون إماماً، کل واحد منهم لو تصرف فی المذهب وافتی برأیه و اجتهاده - یعنی علی مذهب الشافعی - لکان حقیقاً بذلک، و العوام یتقربون إلی مشهد الإستاذ أبی إسحاق أکثر مما یتقربون إلی أبی عوانة، وهم لا یعرفون قدر هذا الإمام الکبیر المحدث أبی عوانة لبعد العهد بوفاته، و قرب العهد بوفاة الأستاذ أبی إسحاق، وأبو عوانة هو الذی أظهر لهم الإمام الشافعی رضی الله عنه بإسفرایین»(ابن خلکان، وفایات الاعیان، ج۶: ۳۹۴).

درمورد این نظریه که بعداز پخت سفال با ابزارنوک تیز اقدام به نقرنقوش میکردند.طبق بررسی های صورت گرفته درمورد تکنیک ساخت این سفال انجام این فرایند پیچیده و سخت منطقی به نظر نمی رسدو تمامی نقوش منقور درحالت چرمینگی ظروف صورت میگرفته است. کاشیها ی پیدا شده در طی چند فصل کاوش از شهر بلقیس را با توجه به نوع لعاب و روش تزیین میتوان به سه نوع تقسیم کرد: نوع اول ـ کاشیهایی که به آن زرین فام میگویند. برخی نیز دستور مرمت آن از سوی بلقیس خاتون مادر تیمور گورکانی را علت این نامگذاری میدانند. این آبانبار نسبت به آبانبار جنوب شارستان سالمتر بوده کهاز سه بخش شامل ایوان ورودی، پلکان و مخزن تشکیل شدهاست که به شرح ذیل میباشند: ۱-ایوان ورودی: این بخش از بنا به دلیل واقع شدن در زیر جوی آب کشاورزی و تخریبات صورت گرفته اطلاعاتی حاصل نشدهاست. شهر بلقیس یکی از بزرگترین و دومین بنای بزرگ خِشتی و گِلی( پس از ارگ بم )ایران است که در ۳ کیلومتری جنوبغرب شهر کنونی اسفراین قرار گرفتهاست، که وسعتی بالغ بر ۱۸۰ هکتار وسعت دارد و از یک مجموعه آثار شامل بقایای ارگ و خندق پیرامون آن، شارستان شامل: برج و بارو، مقبرهٔ شیخ آذری، ویرانههای معروف به منارتپه (مسجد جامع)، کورهٔ سفالگری، آبانبار، بازار، کاروانسرا، بنای معروف به یخدانها و یک گورستان وسیع در نزدیک دروازهٔ شرقی تشکیل شدهاست.